Prusowie, dawni mieszkańcy naszych okolic, swoim obrządkiem okazywali cześć także wodom lub bóstwom w nich zamieszkującym. W wodach, które uważali za obszar sacrum nie prowadzono żadnej formy gospodarki, jak np. połowu ryb. Nie mamy dostatecznych informacji aby móc wyobrazić sobie, jak wyglądały pogańskie obrzędy przy świętych jeziorach ale co nie co w sprawie Nocy Świętojańskiej udało się do dzisiaj zebrać.
Ustalenia, które ze zbiorników wodnych pełniły rolę kultową, możemy oprzeć na podstawie zapisów ich nazw w znanych źródłach pisanych. Nazwy terenowe posiadające rdzeń swent, swint, są bardzo powszechne u Bałtów i mają związek z kultem pogańskim, oddawaniem czci określonym polom, lasom, rzekom i jeziorom. Historykom wiadomy jest fakt, iż Prusowie w ogóle nie stawiali posągów. Świątynią była przyroda, zaś bóstwami nieupostaciowione siły natury.
Z pewnością duże znaczenie miała Noc Świętojańska czyli Kupały, która przypadała w letnie przesilenie. Dochodziło wówczas do słynnej, znanej nam do dziś rytualnej kąpieli. Jednakże plemiona pruskie czyniły tak nie dla przyjemności a w celu oczyszczenia oraz ochrony na okres roku od wszelkich chorób. Wierzono, że wody zamieszkiwały rusałki zwane undinami. Wśród duchów, opiekunów jezior, wymieniało się także Elżernisa i Orthusa.
Prusowie wnikliwie obserwowali przyrodę, byli wrażliwi na zjawiska i manifestacje pogodowe. Łączyło się to z kultem jakim obdarzali niektóre lasy, wody i wzgórza. Takie miejsca były otaczane czcią. Wśród nich prawdopodobnie była np. Święta Góra pod Krokowem. Na jej szczycie znajduje się niewielkie oczko wodne. Takie nietypowe usytuowanie jeziorka musiało wzbudzać uwagę Prusów, którzy otaczali je należną czcią. Noc Kupały jest naprawdę magiczna…
Niezależnie jednak od kultu, Prusowie obawiali się… wody. Dla przykładu Nadrowowie nie lękali się żadnej śmierci tak, jak utopienia w wodzie lub w bagnie (!). W świetle badań historycznych wiadomo już, że święte miejsca u Prusów, w tym także jeziora, położone były na pograniczu ziem lub włości plemiennych. Do takich zbiorników wodnych nalezą następujące jeziora: Dejnowa, Dywickie, Korek, Oświn, Parkun, Perkun, Święte k. Olsztynka, Święte k. Nowego Dworu, Święcajty, Świętajno k. Mokin, Świętajno Naterskie, Świętajno k. Olecka, Świętajno k. Szczytna, Staświńskie.
Jak widać sporo jest tych noszących nazwę Świętajno. Nad ich brzegami bowiem, przez wieki obchodzono… Noc Świętojańską. W miejscowości Narty, w Gminie Jedwabno znajduje się jedno z najpiękniejszych i do dzisiaj najczystszych ?Świętajn? w krainie tysiąca jezior. Z całą pewnością otaczane było czcią przez zamieszkujących ten obszar Galindów, których wierzenia były wyjątkowo barwne.
W pobliżu pruskich miejsc kultowych – jeśli występują tam jeziora – dosyć często posiadają one także nazwę kojarzoną z ciemnościami czy złymi mocami. Najciekawszym przykładem jest jezioro Perkuna, które w późniejszym czasie zwane było Schwarzer Teich. Inny zbiornik wodny, jezioro Czarne występuje na obszarze przypuszczalnego, świętego lasu w pobliżu Warszkajtów. W pobliżu także odnotowano kamień ofiarny, zwany Pracherstein. W pobliżu sanktuarium kultowego w Żywkach, także leży jezioro Czarne. Innym Czarnym jest to znane z terenu Gminy Jedwabno. Następne leży na południe od Marcinkowa i warto tu odnotować, że przed II wojną światową zwane było Kobold See. Godna uwagi jest także nazwa jeziora Piekło…
Jeśli znajdziecie państwo czas i ochotę aby poznać nieco starodawnych zwyczajów, spędzić najkrótszą noc w roku właśnie nad jeziorem, zapraszamy na Świętojanki, które w tym roku odbędą się nad jeziorem Dłużek. Gmina Jedwabno wraz z Camping Dłużek gorąco zapraszają turystów i mieszkańców. Szczegóły na plakacie poniżej.
Na podstawie: Święte Jeziora Prusów w świetle dokumentów źródłowych. [online] Klimek R. [dostęp 16.06.2016 ] [w:] www.pismo.pruthenia.pl
