Szlak kajakowy rzeki Omulew to wycieczka trasą wodną o jaką trudno w innych regionach kraju. Atrakcyjny pod względem przyrodniczym, biegnie także przez rezerwat faunistyczny Małga, który chroni gniazda rzadkich ptaków i noclegowiska żurawi. W rezerwacie Małga występuje między innymi łabędź niemy i orlik krzykliwy. Żyje tu tez ponad 100 bardzo rzadkich cietrzewi.
Szlak jest bardzo zróżnicowany i niezwykle atrakcyjny krajobrazowo, praktycznie cały przebiega przez tereny, które poprzez swoje walory przyrodnicze znalazły się pod ochroną programu Natura 2000. Spływ nie jest zbytnio wymagający, jest kilka miejsc, w których trzeba przenieść kajaki albo ominąć leżące kłody, jednak nie powinien on stanowić problemu osobom, które nie mają doświadczenia w wiosłowaniu. Nie ma tłoku i hałasu jak np. na rzece Krutyni.
Długość: 43.00 km, szlak jest oznakowany. Trasa szlaku: Jabłonka, jez. Omulew – Kot – Dębowiec – Głuch – Wesołowo – Wielbark.
Rzeka wypływa z jeziora Omulew we wschodniej jego części, jest prawym dopływem Narwi, ma 101 km długości i zlewnię o powierzchni 2052 km2. Na odcinku objętym opisem w większości płynie przez malownicze lasy, często zwane Puszczą Napiwodzko – Ramucką.
Przepływa przez krainę geograficzną o nazwie równina mazurska, która jest częścią pojezierza mazurskiego. Nad rzeką mieszka duża populacja bobrów. Kierujemy się na wschód jeziora Omulew, oznakowanie szlaku pomoże znaleźć ujście rzeki Omulew. Wkrótce po wypłynięciu z jeziora napotykamy pierwszą przenioskę na jazie regulującym stan wód jez. Omulew.
Opis szlaku:
Jabłonka. Spływ najwygodniej zacząć w m. Jabłonka. Wieś położona nad jez. Omulew. Wodowanie kajaka możliwe w wielu miejscach. Pierwszy etap spływu biegnie jeziorem Omulew, oznakowanie szlaku pomoże znaleźć ujście rzeki Omulew. Ciekawostka: jezioro jest rodzaju męskiego, płyniemy więc Omulewem, rzeka zaś rodzaju męskiego, płyniemy więc Omulwią.
Wkrótce po wypłynięciu z jeziora napotykamy pierwszą przenoskę na jazie regulującym stan wód jez. Omulew. Przenoska prawym brzegiem. Płyniemy w kierunku północno – zachodnim. Po minięciu cypla trzymamy się prawego brzegu. Mijamy niewielką wyspę Ostrów, która stanowi miejsce gniazdowania czapli siwych i kormoranów. Dalej czeka największa wyspa jeziora Omulew. Kierujemy się w lewo w wąską i długą cieśninę między wyspami i udajemy się w kierunku wschodnim.
Przez cieśninę kierujemy się na południe do kolejnej zatoki jeziora. Wody jeziora znowu rozlewają się szeroko. Tam znajduje się piąta wyspa. Skręcamy na południe, trzymając się lewego brzegu. Po lewej stronie znajdujemy wypływ rzeki Omulew. Brzegi rzeki są bagniste i trudno dostępne, porośnięte lasem. Szerokości w tym miejscu 10 m. Woda mało przejrzysta, dno muliste. Widać ślady żerowania bobrów ? ścięte pnie brzóz i olch. Po lewej stronie stare żeremie.
Docieramy do kratownicowego mostu drogowego. Za nim jaz z przepławką dla ryb. Rzeka staje się płytsza. Wiele powalonych drzew, brzegi nadal bagniste i porośnięte trzciną. Rzeka płynie tu bagnistą doliną otoczoną lasem. Po pewnym czasie bagna znikają, a teren podnosi się. Mijamy relikty dwóch kratownicowych mostków na leśnych drogach. Mijamy most na drodze Jedwabno-Nidzica. Rzeka znowu płytka, wiele przeszkód. Mijamy niską drewniana kładkę. Po bokach wysokie brzegi, a pod mostem i za nim zwaliska starych pni ? przejście trudne.
Las oddala się od rzeki. Na lewym brzegu widać zabudowania wsi Kot z zachowaną interesującą drewnianą zabudową mieszkalną. Płyniemy wzdłuż zwartych zabudowań miejscowości Kot, jednej z najpiękniejszych mazurskich wsi z XVII w. z zachowanymi zabytkowymi chałupami. W tym miejscu rzeka zwęża się, a jej nurt jest silniejszy. We wsi przepływamy pod stosunkowo niskim mostem drogowym. UWAGA ? pod mostem próg z ostrych kamieni, (rzeka płytka, zwiększony nurt, brzegi porośnięte drzewami), który należy pokonać z prawej strony mostu lub pieszo, przenosząc kajak.
Kot. We wsi most drogowy, możliwość odpoczynku przed mostem. Za mostem w wodzie ostre kamienie, należy uważać by nie uszkodzić kajaka. Zbliżamy się do ruin tamy wodnej przy ruinach młyna i przepławki dla ryb koło leśnictwa Dębowiec. Powoli nurt rzeki staje się niewyczuwalny, dopływamy do jazu.
Dębowiec. Powoli nurt rzeki staje się niewyczuwalny, dopływamy do jazu. Przenioska prawym brzegiem przez położoną wyżej drogę. Rzeka płynie zakolami, których pokonywanie utrudnia gęsta roślinność wodna porastająca brzegi. Dębowiec może być końcem pierwszego etapu. Na prawym brzegu rzeki leśnictwo, o pozwolenie na nocleg należy się zwrócić do nadleśnictwa w Jedwabnie. Poniżej tamy rzeka ma bieg spokojny, a po pewnym czasie tworzy szerokie rozlewiska pełne ptactwa wodnego.
Bród. Kiedyś biegła tędy droga do dawnej osady Dębowiec Mały. W tym miejscu brzegi płytszego tutaj Omulewu łączy niewielka kładka. Po lewej stronie mijamy ujście strumienia Czarna Rzeka ? wypływający z Jeziora Czarnego koło miejscowości Czarny Piec. Koryto rzeki powoli rozszerza się. Brzegi przestają być zalesione. Najbliższe otoczenie stanowią bagna i torfowiska. Powoli pojawiają się pola i łąki. Wolny bieg rzeki sprzyja rozwojowi roślinności pływającej.
Rzeka ponownie zwęża się, las znowu zaczyna porastać brzegi. Mijamy sterczące pale, pozostałości mostu na drodze do nieistniejącej od lat 60-tych wsi Dębowiec Duży. Na lewym brzegu dogodne miejsce biwakowania (2 km do m. Szuć), z kładką do wodowania kajaków.
Szuć. Przepływamy pod drewnianą kładką. Przy wysokim stanie wody mogą być problemy z przeprawieniem się pod nim. Dalej Omulew płynie niezbyt szeroką bagnistą doliną otoczoną z obu stron lasami. Wszędzie widać ślady działalności bobrów, towarzyszy ptactwo. Ponownie zwężenie. Mijamy kolejną drewnianą kładkę. W odległości 1,5 km od prawego brzegu zabudowania wsi Ruda. Za mostkiem dolina rzeki znowu staje się szeroka, po obu jej stronach pojawiają się torfowiska rezerwatu Małga ? prawdziwe królestwo żurawi, bekasów, dzikich kaczek, błotniaków, wydr, bobrów. Duża szansa obserwacji ptaków. W wodzie występują gąbki słodkowodne.
Rekownica. Bród i resztki starego mostu ? miejsce przeprawy ze wsi Rekownica do nieistniejącej wsi Małga (Ruda) ? wysiedlonej i rozebranej podczas zakładania poligonu ?Muszaki?. Ze wsi pozostała malowniczo położona wieża kościelna i cmentarz oraz relikty fundamentów domów mieszkalnych. Koryto rzeki zwęża się i po pewnym czasie napotykamy kolejną drewnianą kładkę. Las zbliża się do rzeki. Dolina rzeki na krótko ponownie się rozszerza, wokół rozległe torfowiska. Tu na lewym brzegu wpada do Omulwi struga Rekownica, płynąca z łańcucha śródleśnych jezior, z okolic miejscowości Rekownica i Piduń.
Małga. W odległości 1,5 km od prawego brzegu zabudowania wsi Ruda. Rzeka przepływa obok rezerwatu Małga. Obejmuje on torfowisko, miejsce pobytu licznych okazów fauny.
Wesołowo. Duża wieś na lewym brzegu rzeki. Dogodne miejsce do nocowania na lewym brzegu, między rzeką a płotem pobliskiej szkoły. Nocleg wymaga uzgodnienia z sołtysem wsi. Od Wesołowa rzeka zaczyna płynąć wśród pól i łąk, brzegi często wysokie ograniczają widoczność. Około 1,5 km za Wesołowem, przy niskim stanie wody należy uważać na próg ułożony z kamieni.
Głuch. Za miejscowością mijamy na lewym brzegu gospodarstwo agroturystyczne, w nim możliwość noclegu. Po pewnym czasie ukazują się wieże kościołów i dachy. Mijamy kolejny most drogowy. Szkółka leśna (na lewym brzegu) i szkółka drzew i krzewów ozdobnych (na prawym brzegu). Rzeka płynie pod parasolem olch i wierzb. Na lewym brzegu mijamy pole biwakowe z imitacją drewnianego koła młyńskiego.
Powoli drzewa zaczynają ustępować miejsca łąkom i pastwiskom. W oddali pojawiają się zabudowania Wielbarka. Zbliżamy się do punktu docelowego jakim jest Wielbark. Lądowanie w samej miejscowości. Należy dopłynąć do ujścia rzeki Sawicy, wpłynąć na te rzekę około 100 metrów pod prąd i lądować na lewym brzegu.
Wielbark. Gmina Wielbark położona jest w południowej części województwa warmińsko – mazurskiego i graniczy z województwem mazowieckim. Wielbark jest sporym węzłem komunikacyjnym. Posiada linię kolejową oraz dogodne połączenia autobusowe z Olsztynem, Gdańskiem, Białymstokiem, Lublinem i Warszawą.